izvor: zooplanet
Svi se mi pitamo ko je predak našeg najstarijeg prijatelja psa? Prvi tragovi pripitomljavanja
psa vračaju nas 10 000 godina unazad, kada su prahistorijski ljudi još uvijek živjeli od sakupljanja plodova i lova. Dali ste znali daje historija psa usko vezana sa historijom čovjeka, koga je pas sljedio na svih pet kontinenata, prilagočavajuči se, kao i on, svim klimama. Pas pokazuje polimorfizam koji nikada nije dostignut u okviru iste vrste. Od čivauve do napuljskog mastifa, sve je Canis familiaris, do te tačke da je danas nemoguće odrediti tip prvobitnog psa: pitate li se da li je on bio mali ili veliki?
Da li je imao uspravljene ili oborene uši?
Još mnoga pitanja nastavljaju da se postavljaju u vezi sa njegovim porijeklom:
Zašto je čovjek pritomio kanidu prije nego felidu, medvjeda ili nekog primata?
Gdje i kada se dogodilo pripitomljavanje?
Da li je pas postojao u divljem stanju ili je nastao pripitomljavanjem neke druge vrste i, ukoliko je to slučaj, koje i zašto?
Otkriveno je porijeklo konja, mačke i svinje, pa zašto onda toliko slabo poznajemo životinju koja nam je tako bliska?
Jedan od mogučih odgovora na ovo posljednje pitanje je da su kanide, kao grabljivice na vrhupiramide ishrane, usljed toga mnogo malobrojnije nego životinje koje su njihov pljen i stoga manje predstavljene u fosilifernim zonama nego travojedi. Kanide iz prahistorije, osim toga,
pokazuju malo jasnih distinktivnih osobina, pa je vezu meču njima teže uspostaviti nego kod felida. čovjek sa svoje strane ima odgovonost za ovo relativno neznanje: bilo zbog loše prilagočenih metoda istraživanja, bilo zbog toga što su prioriteti istraživača na paleolitskim nalazištima prije na ljudske ostatke nego na tragove eventualnog pripitomljavanja psa.
Zbunjujuča je konstatacija da večina danas poznatih rasa nije bila odrečena do prije stotinak godina, dok su bili potrebni milenijumi evolucije za diferencijaciju današnjeg psa od divlje vrste iz koje je potekao.
MIA CIDE PRELAZE BERINGOVMOREUZ
Historija kanida počinje prije oko 50 miliona godina, u tercijaru, pojavom malih mesoždera, miacida, koji više podsječaju na lasicu nego na dalmatinca, ali koje će doživjeti zadivljujuči razvoj. Porijeklom iz Sjeverne Amerike, miacide osvajaju Evroaziju prelazeči Beringov moreuz, suhih šapa, a sve do kraja tercijara izgleda da su potomci ovih životinja na različitim stranama moreuza imali nezavisnu sudbinu. U Evropi se vidi razvoj familije ursida, dok u Americi posije miacida nastaju kanide. Najstariji među njima javljaju se prije 35 miliona godina, u obliku roda koji je u to vrijeme široko rasprostranjen i označen pojmom Hesperocion (Hesperocvon). Mada tipične pseče, karakteristike njegove lobanje i opšti izgled još uvijek podsječaju na lasičje: dug i snažan rep, nejednako razvijeni prednji i zadnji udovi, izdužena lumbalna regija su isto tako primitivna obilježja koja će kasnije nestati. Tako su izmeču 25 miliona i 10 miliona godina prije n.e. brojne promjene dovele do modernih tipova kanida: izdužavanje udova i šapa, koje su postale kompaktnije, redukcija unutrašnjeg prsta, smanjenje dužine repa, približavanje opštih proporcija vučijim. Takoče tokom ovog perioda se usložnjava niz predaka psa, zato što su brojni fosili kandidati za genealogiju modernih kanida. Prvi najpoznatiji je Tomarktus (Tomarctus) čije je mijesto danas snažno osporavano, zbog izvjesnih anatomskih detalja po kojima ga paleontolozi često radije smještaju u rod hijena. Savremena tendencija je da mu se pretpostavlja eptocion (Leptocvon), kanida koja je postojala prije 18 miliona godina, doduše manje rasprostranjena, ali sa svim odlikama potrebnim da bi bila direktan predak psa.
VUK, KOJOT ILI ŠAKAL?
Ma koja od ove tri pretpostavke bila prava, razborita je hipoteza da su se karakteristike savremenih kanida pojavile još prije 10 miliona godina. Ukoliko je upotreba prefiksa canis u imenovanju proučavanih osila sve do sadašnje epohe bila pogrešna, nasuprot tome, dobrodošla, zato što se prije 10 miliona godina u Sjevernoj Americi javlja Canis leophagus, najstariji predstavnik roda Canis. Frapantna je njegova sličnost sa vrstama koje danas poznajemo. Njegova veličina je kao kod kojota, moždani kapacitet je neznatno uvečan u odnosu na prethodne vrste, denticija mu je tipično pseča, a udovi su trkačkog tipa. U ovom još uvijek ranom stadijumu evolucije roda, nemoguće ga je vezati za neku preciznu liniju srodstva, jer ne postoji značajna razlika izmeču predaka vuka, kojota i šakala. Izgleda da je ovoga puta Cams leophagus bio taj koji je prešao Beringov moreuz u pravcu Evroazije i od tada se može slediti njegova evolucija u Evropi. Canis cipio je prvi predstavnik te evolucije; otkriven u aragonskim Pirinejima, u slojevima koji datiraju od prije 8 miliona godina, on služi kao obrazac kanida Starog svijeta. Dok izgleda da šakal i kojot vode porieklo od Cams cipio, prvi u Starom, a drugi u Novom svijetu, vuk potiče iz jedne mečuvrste, Canis etruscus, veoma česte u Evropi prije 2 miliona godina.
Hladni klimatski uslovi svjedoci su umnožavanja varijeteta vukova. Tako su, uslovljeni glacijacijom, prelasci preko Beringovog moreuza koji se uvijek prelazi suhih šapa toliko brojni da postaje teško razlikovanje populacija vukova sa njegove dvije strana. Za uzvrat, šakali i kojoti, koji su živjeli u južnijim krajevima, nisu upoznali takve razmjene i nezavisno su evoluirali. Nijedan psečiji skelet dosada nije otkriven u geološkim slojevima, kojeg su predhodili ljudi prije 30 000 godina p.n.e.Prije od prilike 10 000 godina pojavio se takozvani Canis familiaris. U odsustvu divljeg pretka, trebalo bi da je potekao od neke več postoječe vrste koja na njega dovoljno podsječa da bi se objasnila tranzicija. Imamo izbor izmedju vuka, kojota i šakala. Ukoliko ove životinje mogu mečusobno da se opločuju, vjerovatnoča prirodne hibridizacije koja vodi pripitomljavanju je praktično nepostoječa: kojoti i šakali nemaju nikakve šanse da se ukrste, jer jedni žive u Americi a drugi u Starom svijetu. Kojoti i vukovi sa jedne, a šakali i vukovi sa druge strane, mogli bi eventualno da se pomješaju, ali razlike u veličini i ponašanju čine hibridizaciju veoma malo vjerovatnom.
